مدیریت دسترسی و ساماندهی ترافیکی و فیزیکی شبکه‌های ترافیکی از مهمترین اقدامات در جهت کاهش ازدحام ترافیکی در معابر و تقاطعات است. با این حال این گونه اقدمات در مقابل رشد بی رویه وسایل نقلیه، نمی‌تواند اثربخشی قابل قبولی داشته باشد. لذا سیاست کلی ساماندهی ترافیکی و فیزیکی محلات و شبکه‌های ترافیکی به سوی حمل و نقل انسان محور سوق داده شده است. مطالعه پیش‌رو ساماندهی ترافیکی و فیزیکی میدان رسالت مبتنی بر حمل و نقل انسان محور است.
مروری بر روند ساماندهی فیزیکی و ترافیکی میدان رسالت
میدان رسالت در سال‌های متمادی شاهد تغییرات فیزیکی با هدف افزایش ظرفیت میدان و معابر منتهی به آن به دلیل پاسخگو بودن افزایش حجم ترافیک بوده است. با این حال این تغییرات در راستای حمل و نقل انسان محور و توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی شکل نگرفته است.
از جمله تغییرات فیزیکی شکل گرفته در میدان می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد؛
- در سال 1379 تقاطع به صورت یک میدان همسطح شهری بود که با افزایش حجم ترافیک میدان حذف و به تقاطع چراغدار تبدیل شد.
- در سال 1383 تغییراتی مبنی بر انجام اصلاحات هندسی و ساماندهی فیزیکی تقاطع چراغدار و افزودن پل عابر پیاده در راستای شمالی – جنوبی در این تقاطع صورت پذیرفت.
- در سال 1386، عملیات ساخت زیرگذر شرقی غربی و میدان غیرهمسطح شروع شد و در سال 1388 عملیات زیرگذر تکمیل شد و شاهد میدان غیرهمسطح و استقرار پایانه‌های جدید حمل‌ونقل عمومی در ضلع جنوبی بودیم.
- در سال 1393 تغییرات ذیل صورت پذیرفت و میدان بیشتر به شکل امروزی خود نزدیک شد،
- تغییر در نحوه برخی دسترسی‌ها
- ایجاد دوربرگردان شرق به شرق
- احداث پل عابر چند جهته
- احداث ایستگاه BRT در تراز 1-
- عملیات بهسازی پایانه جنوبی
هم‌اکنون نیز شاهد تشکیل فرم امروزی میدان و تغییرات در سال‌های متمادی بدون توجه به رویکردهای انسان محور و وجود معضلات ذیل هستیم که ما را به ایجاد تغییراتی مبنی بر انسان محور کردن محدوده میدان رسالت سوق می‌دهد.
برخی از این معضلات عبارتند از:
- تردد نامنظم و غیرایمن عابرین پیاده
- تبدیل میدان به محلی برای نمایش معرکه گیرها و رقم خوردن اتفاقات ناخوشایند مانند خودکشی از روی پل
- پاتوق مناسبی برای متکدیان، معتادان، کارت خواب ها، ضایعاتی ها و…
راهکار ساماندهی ترافیکی و فیزیکی میدان رسالت بر مبنای اصول انسان محوری چیست؟
به منظور ساماندهی ترافیکی و فیزیکی میدان رسالت و معابر منتهی به آن باید ورود وسایل نقلیه به میدان را محدود کرد و در مقابل دسترسی‌های جایگزین برای حرکات محدود شده را تامین نمود.
تعیین حوزه نفوذ و مهمترین دسترسی‌های میدان رسالت
به منظور انجام مطالعات ترافیکی، تکمیل برداشت حجم تردد خودروها و شبیه سازی وضع موجود و راهکارهای پیشنهادی، تعیین حوزه نفوذ محدوده مورد مطالعه امری ضروری است. مراحل تعیین حوزه نفوذ محدوده میدان رسالت به شرح ذیل است،
- بررسی نقشه های موجود از محدوده
- حوزه بندی نواحی مختلف محدوده با مرزبندی معابر شریانی
- بررسی نحوه دسترسی از نواحی تعریف شده به یکدیگر
- مشخص نمودن معابر نهایی برای تعیین شبکه ترافیکی تحت نفوذ
- بررسی نحوه گردش حمل و نقل همگانی در معابر کلیدی
- تعیین معابر کلیدی برای تأمین دسترسی بین نواحی کلیدی محدوده
پس از تعیین حوزه نفوذ محدوده مورد مطالعه و بررسی دسترسی‌های موجود بین هر محله با سایر محلات، نوبت به برداشت احجام ترافیکی در ساعت اوج صبح و عصر می‌رسد. در مطالعاتی که دسترسی محلات دستخوش تغییر قرار خواهد گرفت نحوه صحیح برداشت آمار به صورت مبدا- مقصدی با زمان حداقل 4 ساعت در ساعت‌های اوج یا پیک ترافیک محدوده مورد مطالعه است.به منظور اطلاع دقیق از وضعیت ترافیکی شبکه مورد مطالعه و انجام شبیه‌سازی، شمارش حجم در سه روز متوالی و در دو نوبت صبح و عصر به شیوه شمارش حجم و پلاک خوانی در مبادی و مقاصد کلیدی میدان رسالت انجام شد. نمونه‌ای از احجام شمارش حجم در محدوده میدان، در ساعت اوج عصر بحرانی‌ترین روز از بین سه روز برداشت شده، نشان داده شده است.
معرفی راهکارهای پیشنهادی و شبیه سازی ترافیکی شبکه مورد مطالعه
مرحله بعد مطالعه شامل ارائه سناریوهای پیشنهادی با در نظر گرفتن محدودیت‌های ترافیکی و فیزیکی محدوده مورد مطالعه است. به دلیل مطرح شدن سناریو غیر همسطح در این مطالعه، کلیه تاسیسات و زیرساخت‌های شهری از جمله تاسیسات برق، آب و فاضلاب، گاز و مترو در محدوده میدان رسالت بررسی شده است و محدودیت‌های موجود در تعریف سناریوهای پیشنهادی لحاظ شده است.
طرح مفهومی سناریو انسداد تمامی دسترسی‌های میدان و امکان ایجاد پلازا در میدان رسالت
در ادامه یکی از کلیدی‌ترین سناریوها که منجر به تعریف دستورکار مورد بحث گردید بررسی شده است. در این راهکار تمامی دسترسی‌های میدان از جمله دسترسی “جنوب به شمال” ، “غرب به شمال” و “جنوب به غرب” ویژگی های اصلی این طرح حذف مسیرهای سواره قبل از میدان و یکپارچه سازی فضای پلازا در مرکز است.
از دیگر ویژگی‌ها طرح؛
- حفظ پایانه های شمال و جنوب میدان در تراز همکف
- انحراف و هدایت مسیرهای غرب به شمال / شرق به جنوب پیش از رسیدن به میدان
- تبدیل فضای مرکزی میدان به پلازای پیاده
- فضای پلازا : حدود 20000 مترمربع
با این حال به دلیل اینکه حذف “رویکرد جنوب به شمال” میدان منجر به حذف رویکردهای “شرق به شمال” و “شمال به شمال” و همچنین افزایش بار ترافیکی امام علی می شود. این سناریو دارای مطلوبیت کافی نیست و راهکار دیگری مبنی بر حفظ “حرکت جنوب به شمال” و حذف رویکردهای “جنوب به غرب” و “غرب به شمال” میدان در نظر گرفته شده است.