پمپ بنزین یافت آباد که در نزديکی بزرگراه آزادگان و در ضلع شمال غربی میدان ایثار در منطقه 18 شهرداری تهران به بهره‌برداری خواهد رسید. راه‌اندازی اين مجموعه يقيناً موجب توليد تقاضای سفر برای کاربري‌های اين مجموعه خواهد شد که در صورت عدم مطالعه میتواند موجب مشکلات ترافيکی و تشديد تراکم در محدوده گردد. در مطالعه ﻋﺎرﺿﻪ ﺳﻨﺠﯽ این کاربری سعی شده تا با تکیه بر روش‌های مطالعات ترافیکی مرسوم، اثرات احتمالی احداث پمپ بنزین و صف احتمالی آن، پیش‌بینی و راهکارهای لازم جهت ساماندهی ترافیکی محدوده تاثیر ارائه گردد. برای این منظور مواردی نظیر وضعیت کلی منطقه و محدوده تحت تاثیر، شناخت طرح‌های فرادست در محدوده مورد مطالعه، تجهیزات و تمهیدات ترافیکی و دیگر موارد از این دست بررسی گردیده است.
بر اساس دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻋﺎرﺿﻪ ﺳﻨﺠﯽ ﺗﺮاﻓﯿﮑﯽ ﺗﻬﺮان برای تمام توسعه‌های کمتر از ۵۰۰ سفر در ساعت اوج، افق پیشنهادی برای مطالعات عارضه‌سنجی سال پیش‌بینی شده برای افتتاح با فرض ساخت و بهره‌برداری کامل است. ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻋﺎرﺿﻪ ﺳﻨﺠﯽ ترافیکی ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد و ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ دارد. ﺑﺮاي ﺳﺎﯾﺖﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻘﯿﺎس با جذب و تولید سفر بین ۲۰۰ الی ۵۰۰ سفر در ساعت اوج شعاع ۸۰۰ متری کاربری مورد مطالعه است و ﻣﺤﺪوده ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ میتواند در ﺣﺪ ﯾﮏ ﺗﻘﺎﻃﻊ ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﻼﺻﻪ شود.
تعیین حوزه نفوذ کاربری در مطالعه ﻋﺎرﺿﻪ ﺳﻨﺠﯽ
با توجه به کوچک مقیاس بودن کاربری مورد مطالعه و عملکرد محدود منطقه‌ای آن پیش‌بینی می‌شود با احداث آن، تغییر محدودی در الگوی جذب سفر و تقاضای استفاده از معابر پیرامونی محتمل خواهد بود. از این رو چهار معبر اصلی شمالی، جنوبی، شرقی و غربی میدان ایثار که در ضلع جنوب شرقی کاربری مورد مطالعه واقع شده، در نظر گرفته شده است. بر این اساس بلوار هاشمی بازوی شمالی میدان ایثار به عنوان معبر شمالی، بلوار هاشمی بازوی جنوبی میدان ایثار به عنوان اصلی‌ترین معبر جنوبی، بلوار مهتدی بازوی شرقی میدان ایثار به عنوان معبر شرقی و بلوار مهتدی بازوی غربی میدان ایثار به عنوان معبر غربی کاربری در حوزه نفوذ، مورد توجه قرار گرفته است.
آمارگیری حجم تردد در معابر اطراف محدوده مورد مطالعه
پس از انجام بازدیدهای میدانی و تعیین محدوده‌های مورد مطالعه این پروژه، رویکردهای تردد وسایل‌نقلیه جهت انجام آماربرداری حجم تعیین گردید. بر این اساس حجم تردد در ۳۴ رویکرد مختلف به تفکیک وسایل‌نقلیه سبک و سنگین انجام گرفت.
با توجه به بازدیدهای بعمل آمده، اوج جریان عبوری شبکه، اوج عصر تشخیص داده شده است. لذا برداشت‌هایی احجام در ساعات اوج عصر به منظور پوشش مناسب از بازه‌های اوج تردد وسایل‌نقلیه در رویکردهای اشاره شده در بالا انجام گرفته است. سپس ماتریس مبدا- مقصد بر اساس احجام برداشت شده تخمین زده شده است.
حوزه بندی و تخمین نرخ برای ساعات اوج تردد براساس آئین نامه های معتبر
مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران در مطالع های تحت عنوان “نرخ سفرسازی کاربری‌های شهر تهران”، به برآورد تولید و جذب سفر در کاربری‌های مختلف پرداخته اند. از آنجا که کاربری پمپ بنزین در “نرخ سفرسازی کاربری‌های شهر تهران” مورد بررسی قرار نگرفته است، نمی‌توان با استفاده از اطلاعات این مرجع، تولید و جذب سفر را برای کاربری مورد مطالعه برآورد نمود. به منظور برآورد میزان تولید و جذب ناشی از احداث کاربری پمپ بنزین شهید جعفرآبادی آمار ورود و خروج به دو پمپ بنزین در محدوده پمپ بنزین مورد مطالعه، با موقعیت کاربری‌های مشابه در منطقه 18 و مرز منطقه 18 و 9 شهرداری تهران جایگاه 165 و جایگاه 205 برداشت شده است.
- میانگین تقاضای پمپ بنزین‌های مورد مطالعه به ازای هر نازل در یک ساعت اوج 13.5 سواری در ساعت
- و متوسط زمان سوختگیری 4.44 دقیقه است.
پمپ بنزین جعفرآبادی مطابق طرح دارای سه سکو است و هر سکو دارای سه دیسپنسر دو نازله است لذا با فرض سرویس‌دهی 13.5 سواری در ساعت اوج به ازای هر نازل میزان جذب و تولید سفر این جایگاه در ساعت اوج معادل 243 سواری است.
تخصیص تقاضای کاربری مورد مطالعه به شبکه معابر محدوده
گام بعدی مطالعه ﻋﺎرﺿﻪ ﺳﻨﺠﯽ ترافیکی، تخصیص تقاضای کاربری در شبکه است. در خصوص نحوه تخصیص تولید و جذب برآورد شده با در نظر گرفتن دو سهم جذب و تولید سفر منطقه‌ای (یعنی به هدف پمپ بنزین سفر تولید شده و به همان مبدا باز می‌گردد) و فرا منطقه‌ای، میزان جذب و تولید 243 معادل سواری برآورد شده بین مبادی و مقاصد مورد مطالعه تخصیص داده شده است.
با توجه به نتایج پرسشگری از کاربران جایگاه‌های سوخت 165 و 205، فرض 34 درصد تولید سفر منطقه ای (به قصد پمپ بنزین و برگشت به همان سنتروید) و 66 درصد تولید سفر فرامنطقه‌ای یعنی استفاده از کاربری پمپ بنزین و ادامه مسیر به سمت مقصد مد نظر یا تولید از یک سنتروید و جذب در سنتروید دیگر در نظر گرفته شده است. با در نظر گرفتن این فرض تعداد 83 وسیله نقلیه معادل سواری با هدف استفاده از پمپ بنزین مورد مطالعه و بازگشت به نقطه شروع و تعداد 160 معادل سواری با هدف فرامنطقه‌ای پس احداث کاربری مورد مطالعه جذب شبکه معابر اطراف کاربری می‌شوند.
شبیه‌سازی و ارایه راهکارهای اجرایی در مطالعه ﻋﺎرﺿﻪ ﺳﻨﺠﯽ
در پایان مطالعات ﻋﺎرﺿﻪ ﺳﻨﺠﯽ، سناریوهای پیشنهادی بارگذاری ترافیکی کاربری پمپ بنزین در سال طرح (سال گشایش پمپ بنزین) دیده شده است. با توجه به تقاضای پیش‌بینی شده از شرق و غرب میدان ایثار به کاربری مورد مطالعه در سناریو اول دوربرگردان جنوب به جنوب در بلوار هاشمی (بازوی شمالی میدان ایثار) و در فاصله 200 متری خروجی پمپ بنزین به منظور تأمین “حرکت جنوب به جنوب” در نظر گرفته شده است. در سناریو دوم فرض بر این است که از تقاطع سعید آباد (امتداد بروجردی) و بلوار هاشمی در شمال محدوده مورد مطالعه جهت “حرکت جنوب به جنوب” استفاده شود. این دو سناریو به همراه دو حالت یا وضعیت عملکرد سالم همه دیسپنسرها یا خرابی یک سکو و هر سه دیسپنسر آن (خارج سرویس شدن 6 نازل) در چهار حالت در نظر گرفته شده و بررسی شده است.
جهت بررسی بهتر وضعیت شبکه موردمطالعه در سناریو پیشنهادی و تأثیر آن بر شبکه معابر اطراف آن، شبکه در وضعیت موجود و در هر یک از راهکارها شبیه‌سازی گردید. خروجی گرافیکی شبیه‌سازی‌ها در با پارامتر نسبت حجم به ظرفیت به‌منظور مقایسه بهتر و دقیق‌تر وضعیت سناریو پیشنهادی و مقایسه تغییرات شبکه نسبت به وضعیت موجود ارائه شده است.
محاسبات مربوط به طول صف جایگاه در مطالعه ﻋﺎرﺿﻪ ﺳﻨﺠﯽ
زمانی که حالت دیسپنسر دو نازله با امکان سوختگیری در دو طرف باشد، با فرض اینکه وسایل نقلیه تا فرصت استفاده از اولین دیسپنسر خالی، صف تک لاینه تشکیل می‌دهند، روابط مربوط به مدل M/M/S برای محاسبه طول صف مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابر محاسبات مربوط به این مدل، متوسط تعداد وسیله نقلیه در صف ۵ وسیله نقلیه پیش‌بینی شده است.
با این حال در نرم‌افزار شبیه‌ساز با توجه به احتمالی بودن نرخ ورود جریان که مطابق تابع توزیع نمایی است در تکرارهای مختلف اجرای نرم افزار صفی تشکیل نمی‌شود. نمایی از نرم‌افزار در بحرانی‌ترین حالت جایگاه در شکل ذیل نشان داده شده است.
در شبیه‌سازی سناریوهای پیشنهادی در مطالعه ﻋﺎرﺿﻪ ﺳﻨﺠﯽ، حالت خرابی تمامی دیسپنسرهای یک سکو دیده شده است. لازم به ذکر است، این حالت تنها در نرم‌افزار شبیه‌ساز دیده شده است، زیرا طبق قانون دست راست Teknomo حداقل سرویس لازم برای تقاضای ۲۴۳ وسیله نقلیه تعداد ۱۷ سرویس (در اینجا نازل) است. لذا فرمول ارائه شده برای محاسبه تعداد وسایل نقلیه موجود در صف برای زیر ۱۷ نازل جواب قابل قبول نمی‌دهد. بحرانی‌ترین حالت صف در نرم افزار شبیه‌ساز در صورت خارج شدن ۳ دیسپنسر (۶ نازل) از سرویس‌دهی در شکل شماره 27 نشان داده شده است.
در پلان طراحی شده پمپ بنزین پشت هر سکو انباره‌ای برای توقف ۴ وسیله نقلیه طراحی شده است. لذا در پلان طراحی امکان توقف ۱۲ وسیله نقلیه در محوطه جایگاه سوخت فراهم شده است. بحرانی‌ترین حالت صف در نرم افزار شبیه‌ساز ۷ وسیله نقلیه و با استفاده از فرمول ارائه شده ۵ وسیله نقلیه است که در هر دو صورت فضای طراحی شده در جایگاه سوخت پاسخگوی صف احتمالی است.