ممیزی ایمنی راه و هدف از انجام این ارزیابی سیستماتیک
ممیزی ایمنی راه به هدف پیشگیری از وقوع تصادفات با رعایت اصول طراحی و برنامه‌ریزی شهری و برون شهری انجام میشود. در انجام مطالعات ممیزی نقاط حادثه خیز و مستعد بروز تصادفات توسط کارشناسان ممیزی تعیین می‌گردد.
در کشور ما ایران یکی از مهمترین دلایل بالا بودن میزان مرگ و میر، تصادفات جاده‌ای هستند. لذا برطرف کردن مشکلات ایمنی راه که احتمال بروز تصادفات را فزایش می‌دهند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. علت بروز تصادفات عموما در سه پارامتر راه، کاربران راه و شرایط محیطی خلاصه میشود. با توجه به پیچیدگی عامل انسانی در بروز تصادفات، برطرف کردن دو عامل دیگر یعنی کاربراه راه و شرایط راه اجرایی تر است. با شناسایی و مرتفع ساختن مشکلات راه می‌توان تا حد زیادی متضمن ایمنی کاربران راه بود. از این رو مطالعات ارزیابی شرایط ایمنی راه که به آن ممیزی ایمنی راه یا RSAاطلاق میشود، متضمن برطرف کردن مشکلات راه و محیط است. پس از شناسایی مشکلات و نقاط حادثه خیز یک راه، باید به اولویت‌بندی برطرف کردن این مشکلات پرداخته شود زیرا این مشکلات به یک اندازه در احتمال بروز تصادفات نقش ندارند.
در واقع این ارزیابی زیرساخت راه، متضمن آن است که کلیه کاربران راه شامل وسایل نقلیه و عابرین پیاده در سراسر طول مسیر، دارای ایمنی لازم هستند و احتمال وقوع تصادف کاربران راه پایین است.
شاید این سوال مطرح شود که در صورت ساخت اصولی راه نیاز به ممیزی ایمنی مرتفع خواهد شد و در صورت ساخت اصولی راه کاربرد این ارزیابی چیست؟ در پاسخ باید اذغان داشت که استانداردهای راه الزاما با استانداردهای جهانی روز مطابقت ندارد و یک ممیز راه باید فراتر از این استانداردها عمل کند.
مراحل انجام ممیزی ایمنی راه چیست؟
ممیزی ایمنی راه در سطوح مختلفی قابل اجراست. نخست در مرحله امکانسنجی و طرح اولیه مسیر و پس از آن در مرحله اجرا و پیش از بازگشایی مسیر. با این حال یکی از متداول ترین نوع ممیزی ایمنی، در سطح راه‌های موجود و به منظور شناسایی بلک اسپات‌ها یا همان نقاط حادثه خیز است. این ارزیابی در سطح راه‌های درون شهری و برون شهری و در مقیاس پروژه‌های کوچک و بزرگ قابل اجراست.
تیم ممیزی از کارشناسان خبره و با تجربه در زمینه طرح هندسی راه و مسیر، ایمنی ترافیک، تصادفات و بلک اسپات‌ها تشکیل شده است. این تیم مسئول شناسایی مشکلات ایمنی بالقوه راه مورد مطالعه هستند. پس از برداشت اطلاعات مذکور این تیم موظف به تهیه یک گزارش مبنی بر شناسایی مشکلات ایمنی کاربران راه است. گزارش مورد بحث مبنای تصمیم‌گیری در سطح مدیریتی به منظور ارزیابی تغییرات مورد نیاز در روند ایمن‌سازی پرو‌ژه است.
سابقه ممیزی راه در جهان
ارزیابی ایمنی راه نسبت به سایر اجزا علم ترافیک نوپاست و به بیش از ده سال نمی‌رسد. از جمله کشورهای اروپایی که این نوع ارزیابی را به طور جدی در دستور کار خود قرار داده اند می توان به فرانسه، انگلیس، دانمارک و نروژ اشاره کرد. سایر کشورهای پیش رو در این زمینه، استرالیا، کانادا و آمریکا هستند.
برای بیان بخشی از فعالیت‌های کشورهای مذکور در زمینه ایمنی راه، به سراغ کشور دانمارک می‌رویم. در این کشور پیش از انجام مطالعات ایمنی توسط ممیزان ایمنی راه به مدت یک هفته به آن‌ها آموزش داده شد و اعضایی که موفق به کسب گواهینامه مربوطه شدند برای انجام ارزیابی ایمنی اعزام شدند.
در ایران نیز آیین نامه‌ای تحت عنوان «آیین نامه تعیین صلاحیت تیم بازدید ایمنی راه‌ها» به منظور شناسایی تیم ارزیاب بازرسی ایمنی راه‌ها تدوین شده است. معمولا تیم ارزیابی متشکل از چهار کارشناس مستقل و با تجربه است. آیین‌نامه مذکور ترجمه یک آیین نامه اروپایی است که به مدت ده سال است در این کشورها مورد استفاده قرار گرفته است.
اصلاح نقاط حادثه خیز یا ممیزی راه
اولویت بندی اجرای عملیات ایمنی بر اساس شناسایی نقاط حادثه خیر عمدتا با ارزیابی سیستماتیک ممیزی ایمنی متفاوت است. زیرا در روش اول شناسایی مشکلات ایمنی راه پس از وقوع تصادفات و با وجود فراوانی تصادفات در نقطه معینی از راه است در حالی که ممیزی ایمنی اساسا اقدامی پیشگیرانه است و به صورت بازدیدهای دوره‌ای و توسط کارشناسان ذی صلاح با تکیه بر استانداردهای موجود راه و همچنین تعامل کاربران و راه صورت می‌گیرد. طبیعتا برتری این روش به روش شناسایی نقاط حادثه خیز پیشگیرانه بودن آن در کنار صرفه اقتصادی است.